Hoelang blijven de COVID-19 vaccins werken?

Vaccin effectiviteit: wat bedoelen ze daar eigenlijk mee?

In december schreef ik een blog over de COVID-19 vaccinaties die toen net beschikbaar kwamen waarin ik vragen van mensen over de vaccinaties beantwoordde. Bij het bekend worden van nieuwe informatie heb ik de blog toen nog een aantal maanden regelmatig bijgewerkt.

Ondertussen zijn de vragen veranderd van ‘wat zit erin?’ naar ‘hoelang blijven ze effectief?’. Daarom hier een nieuwe blog waarin data uit wetenschappelijk onderzoek gebruikt wordt om die vraag te beantwoorden.

Allereerst:  waar doelt de term vaccin effectiviteit (VE) eigenlijk op? De term VE slaat op het voorkómen van ziekte. Een VE van 95% betekent dat 95% van de ziektegevallen door COVID-19 wordt voorkomen.

Let op: vaccin effectiviteit heeft nooit aangegeven of je wel of niet besmet (positief in een coronatest) kunt raken. Dat was niet het doel van de vaccins (daar werd wel op gehoopt natuurlijk) en is dus ook niet meegenomen als factor in de meeste vaccin studies.

Vaccin effectiviteit toen de vaccins net ontwikkeld waren

Ten tijde van de ontwikkeling van de vaccins schreef de WHO dat een VE van 50% voldoende zou zijn om een vaccin goed te keuren voor gebruik. Gelukkig lag de werkelijke VE voor de meeste vaccins veel hoger:

• het Pfizer vaccin voorkwam 95% van de COVID-19 gevallen,
• het Moderna vaccin voorkwam 93.2% van de COVID-19 gevallen en zelfs 98.2% van de ernstige gevallen (Note: bescherming tegen asymptomatische infectie (dus coronatest positief zonder symptomen) was 63% in de fase 3 studie)
• het Janssen vaccin voorkwam 67% van de COVID-19 gevallen en 77% van de ernstige gevallen. Bescherming tegen infectie bleek in een latere studie 73.6% te zijn.
• het AstraZeneca vaccin voorkwam 74% van de COVID-19 gevallen en 94% van de ziekenhuis opnames. Bescherming tegen infectie bleek 64.3% te zijn.

In bovenstaande grafiek is goed te zien dat het Pfizer vaccin ook na 6 maanden nog heel erg goed werkt tegen symptomatische COVID-19. (Deze data werden verzameld voor de delta variant zich verspreidde).

Neemt de werking van de vaccins af?

Nu zijn er berichten dat na verloop van tijd de VE afneemt van de vaccins. Dat is niet zo gek want bij vaccinaties tegen andere ziekten zie je ook 10 a 15% afname na verloop van tijd.

Voor het Pfizer vaccin bleek in een onderzoek met bijna 3,5 miljoen mensen dat 6 maanden na de tweede injectie het vaccin nog steeds 93% van de ernstige COVID-19 gevallen (die ziekenhuisopname nodig hadden) door de delta-variant voorkwám. In die studie keken ze overigens ook naar coronatest positieven, de bescherming daartegen nam inderdaad af naar 53% na 4 maanden. Maar voorkómen van besmetting was nooit het doel van de vaccinaties.

In een andere studie van het Pfizer vaccin, vóór de verspreiding van de delta variant, was na 6 maanden de VE 91% tegen symptomatische COVID-19, en 96.7% tegen ernstige COVID-19.

Voor het Moderna vaccin bleek er nauwelijks een afname van VE te zijn na meer dan 4 maanden: van 93% naar 92%.

Voor het Janssen vaccin zijn deze data nog niet duidelijk, mogelijk omdat dit vaccin minder is gebruikt.

In een grote studie in het Verenigd Koninkrijk vielen de VE afnames voor het Pfizer vaccin en het AstraZeneca vaccin mee na 5 maanden. Tegen ziekenhuisopname door de Delta variant bood het AstraZeneca vaccin nog 77.0% bescherming (voorheen 94%), en het Pfizer vaccine nog 92.7%.

Ook in New York, waar meer dan 10 miljoen gevaccineerden waren en 4,5 miljoen ongevaccineerden, bleek dat de bescherming tegen besmetting (positief in een coronatest) inderdaad afnam. De algehele afname was van 91.8% naar 75.0% (van 91.8% naar 71.6% voor 18–49-jarigen, van 92.9% naar 78.0% voor 50–64-jarigen, en van 90.5% naar 80.0% voor 65-plussers). Maar ook in die studie werd gezien dat de bescherming tegen ernstige CVID-19 nog steeds zeer hoog was, namelijk 89.5% a 95.1%. In New York kreeg overigens van de volledig gevaccineerden 51% het Pfizer vaccin, ongeveer 40% Moderna, en 9% Janssen, dus de getallen zijn niet toe te schrijven aan een specifiek vaccin.

Er is een artikel dat online is gepubliceerd dat beweerde dat de VE van het Janssen vaccin af zou nemen tot slechts 13%. Er is heel veel kritiek op dit artikel, vooral omdat de geproduceerde grafiekjes waar deze enorme afname uit zou blijken geen echte resultaten zijn maar projecties gebaseerd op een model waarbij alleen de eerste datapunten bestaan uit werkelijke data. Het model wordt door veel mensen als niet plausibel afgedaan.

De afname van vaccin effectiviteit wordt overdreven.

Er zijn dan ook diverse publicaties die melden dat extra boosters voorlopig niet nodig zijn voor iedereen. Zoals deze editorial in het British Medical Journal, en deze in The Lancet. Een kleine groep mensen met bijvoorbeeld een verzwakt immuun systeem kunnen er wel baat bij hebben.

Een derde injectie met het Pfizer vaccin geeft wel nog betere bescherming tegen ernstige COVID-19, opname in het ziekenhuis, en overlijden. De studie die dat meldt heeft de mensen minder dan 2 weken gevolgd na de booster, lange termijn data zijn nog niet beschikbaar voor zover ik weet.

Wanneer houdt de pandemie op?

Momenteel (half november 2021) zijn wereldwijd meer dan 4,2 biljoen mensen met minimaal 1 dosis gevaccineerd. Dat klinkt als veel maar dat is pas iets meer dan de helft van de wereldbevolking.

Als je kijkt naar het aantal doden per miljoen inwoners versus het percentage gevaccineerden in elk land in de grafiek hierboven dan zie je een duidelijk verband: vaccineren werkt.

Wanneer de overgrote meerderheid van de wereldbevolking een goede immuniteit heeft opgebouwd tegen SARS-CoV-2 door ofwel vaccinatie ofwel een natuurlijk infectie dan zal de COVID-19 pandemie onder controle zijn. Het probleem van de pandemie is niet zozeer dat mensen besmet raken maar dat zoveel mensen ernstig ziek worden, in het ziekenhuis belanden, dood gaan (er zijn officieel 5 miljoen mensen overleden door COVID-19, het werkelijke aantal is waarschijnlijk meer dan 10 miljoen), en ook de zorg voor andere ziekten blokkeren (vooral uitgestelde operaties doordat er geen IC-bedden beschikbaar zijn).

Na de huidige pandemie verwachten we dat het SARS-CoV-2 virus zich ongetwijfeld zal gaan gedragen als de vier andere gewone (‘endemische’) coronavirussen die al eeuwen vooral in de wintermaanden rondgaan en dan in veel mensen een flinke verkoudheid veroorzaken.